مولانا حسن بن محمود کاشانی آملی

مولانا حسن بن محمود کاشانی آملی مشهور به حسن کاشی از شاعران نامدار سده هشتم قمری است که همه اشعارش درباره ستایش از امامان شیعه، به ویژه علی بن ابیطالب است.^[۱]

آن حسن نامم که اندر مدح داماد نبی

می‌کند بر طبع پاکم حسان آفرین

جد و پدر مولانا حسن از کاشان بوده‌اند، اما زادگاه و محل زندگی او آمل در طبرستان (مازندران) بوده‌است.

مسکن کاشی اگر در خطهٔ آمل بود

لیکن از جد و پدر، نسبت به کاشان می‌رسد

بنا به گفته دولتشاه سمرقندی، حسن کاشی همعصر سلطان محمد خدابنده الجایتو (پادشاهی ۶۹۵-۶۸۲ شمسی/ ۷۱۶-۷۰۳ قمری) بوده‌است و بنابراین بخشی از عمر او باید در اواخر سده هشتم قمری بوده باشد. چون تاریخ وفات حسن کاشی معلوم نیست، نمی‌توان دانست که چه مقدار از عمر او در سده ۸ ق. سپری شده‌است. او تمام ذوق شاعری خود را صرف ستایش خاندان پیامبر اسلام کرده‌است و از ستایش دیگران گریزان بوده‌است.

منم که یرلغ طبعم به دار ملک بقا

نوشته‌اند به مداحی محمد و آل

حسن کاشی زندگی‌اش را به پرهیزگاری و فناعت می‌گذراند. او به زیارت مدینه و مکه و نجف هم رفته‌است و بر مزار علی، منقبتی با این مطلع (آغاز شعر) خوانده‌است:

ای زبد و آفرینش پیشوای اهل دین

وی ز عزّت مادح بازوی تو روح‌الامین

این همان «قصیده هفت‌بند» است که قاضی نوراللّه در مجالس المومنین آورده و نوشته‌است «اکثر استادان متأخرین در تتبّع آن درّها سفته‌اند و به آن لطافت تا غایت چیزی نگفته‌اند». قصاید حسن کاشی در ستایش و منقبت بزرگان دین، شهرت بسیار داشته و مورد تقلید شاعران شیعه در دوره‌های بعد قرار گرفته‌است.

تاریخ مرگ حسن کاشی مشخص نیست و آرامگاه او «در جانب قبلهٔ شهر سلطانیه» نوشته‌اند و گفته‌اند که به دستور شاه اسماعیل یکم صفوی «عمارتی بر بالای قبر او ساختند و باغچه‌ای در آنجا طرح انداختند» که محل زیارت دوستداران او بوده‌است.

نمونه اشعار

هر سحر از موج این دریای گوهرزای من		گوهر معنی دهد فکر فلک‌فرسای من
شمع گردون در شبستان حرم باز آورد		روز وضعِ حملِ معنی خاطر عَذرای من
بر سریر سدره شادروان زَنَد روح القدس		چون به معراج معانی رو درآرد رای من

ای به روی خوب تو اقبال را فرخنده فال		سِدره را تعظیم قَدرت داده صدره گوشمال
شرع را بر پای کرده دست خیبرگیر تو		عرش را بر سر نهاده دست تو پای کمال
از نسیم گلشن لطف تو جنت یک نصیب		وز سرا بُستانِ تعظیم تو طوبی یک نهال